Business

Prospekteer ”aasvoëls” bedreig Thabazimbi se aasvoëls

THABAZIMBI – In ‘n prospekteeraansoek aan die Departement van Mineraal en Energie word ‘n verdere 13 plase suid vanaf die Kransberge tot so ver suid as Leeupoort Vakansiedorp geteiken vir ysterprospektering, ongeag die ekologiese sensitiwiteit van die area.
Die prospekteerarea sluit in alle oorblywende plase oos van Thabazimbi wat tot op hede nog nie deur ander eksplorasiemaatskappy en/of mynmaatskappy geteiken is vir die moontlike ontginning van yster of platinum nie.
‘n Groot area in hierdie gebied al met die Sandrivierberge en Berg van Winde langs, vir ‘n afstand van sowat 70km, is reeds deur die Australiese maatskappy, Aquila Steel, geoormerk vir ysterprospektering.
Die maatskappy wat nou op die oorblywende area wil prospekteer vir neerslae van yster is Sasco South Africa Steel Company.
Die plase wat deur die Sasco-aansoek geraak word is Weikrans 539 KQ, Weihoek 540 KQ, Groenfontein 458 KQ, Lockshoek 453 KQ, Badenoch, 454 KQ, Buffelshoek 448 KQ, Zandfontein 478 KQ, Paardekraal 502 KQ, Groothoek 278 KQ, Olifantshoek 499 KQ, Donkerhoek 501 KQ, Boschfontein 445 KQ en Donkerpoort 448 KQ.
Hierdie prospekteergebied grens aan die Marakele Nasionale Park (en dus Waterberg Biosfeer) in die noorde waar ‘n groot broeikolonie van die land se skaars kransaasvoëls voorkom. Op die plaas Grootfontein, een van die plase waar Sasco wil prospekteer, word daar tans ‘n opregte groen ontwikkeling beoog.
Die “groen” ontwikkeling is juis so beplan vanweë die ekologiese sensitiwiteit van die area. Die area is, onder andere, ‘n belangrike opvanggebied en sponsgebied en ekologiese navorsing het getoon dat dit een van die areas is wat oor die afgelope 100 jaar ekologies weinig agteruitgang getoon het. Bakkerspaskloof is opgeteken as een van die mees sensitiewe en mees suiwer pristiene areas in die omgewing. Die groen ontwikkeling beoog om die ekologiese bates tot ver in die toekoms te help bewaar.
Volgens regskenners is dit belangrik dat grondeienaars en belanghebbendes kennis dra van hul regte wanneer ‘n aansoek vir prospektering ontvang word, sodat hulle daarop kan aandring dat die regte prosedures gevolg word, veral aangesien die Departement van Mineraal en Energie (DME) se hoofprioriteit nie die regte van grondeienaars is nie, maar wel die bevordering van mynbou. Die onus rus dus tot ‘n groot mate op die eienaars om toe te sien dat hul regte nie benadeel word nie. Dit is belangrik om te weet dat oppervlakte regte (m.a.w. regte bo die grond) geensins swakker is as minerale regte nie.
Die prospekteeraansoeker moet eienaars in kennis stel van sy aansoek en daar moet met hulle gekonsulteer word. Skriftelike kennisgewing alleen is nie voldoende nie.
Voorts moet die applikant ook ‘n omgewingsbestuursplan (OBP) opstel, en in terme van hierdie dokument moet daar met die geïnteresseerde en geaffekteerde partye gekonsulteer word.
In ‘n dokument wat deur die TLU SA Noord aan boere beskikbaar gestel word oor hul regte wanneer ‘n prospekteeraansoek op hul eiendom gebring word, is dit belangrik dat grondeienaars van die tydsbepalinge kennis neem en betyds kommentaar lewer.
Die TLU SA beveel aan dat alle kommunikasie skriftelik gevoer word en dat bewyse hiervan, sowel as die versendingsbewyse, gehou word. Afskrifte van kommunikasie aan applikant moet ook aan DME gestuur word.
Hoewel toegang tot die eiendom nie geweier mag word aan die prospekteerder nie, is die TLU SA van mening dat die toegang tot privaateiendom uitsluitlik deur die eienaar of bewoner van die eiendom gegee kan word en dat geen toegang toegestaan word voordat die eienaar nie 100% tevrede is dat daar aan al die voorwaardes vir toegang voldoen is nie.
‘n Volledige dokument oor die regte van grondeienaars waar prospekteerpermitte op hul grond toegestaan is, is beskikbaar aan lede van die Thabazimbiese Distrikslandbou Unie (DLU). Vir verdere navrae kan die DLU se kantoor geskakel word by 014 777 1156.
Volgens Johan van Rooy, een van die grondeienaars in die prospekteergebied, het alle inwoners van Thabazimbi-distrik – die munisipaliteit, Marakele Nasionale Park en toerisme-sektor – belang het by die prospekteeraansoek, aangesien dit in die dorp se belang is om hierdie gebied so ongerep as moontlik te hou. 
Baie van die eiendomme is, bo en behalwe hul landbousonering, deel van ‘n ekologiese sensitiewe area wat, in terme van die “Thabazimbi Spatial Development Framework” (SDF), geoormerk is vir ‘n groen ekotoerisme-ontwikkelings gebied. Mynbou of enige vorm van industrie is definitief nie versoenbaar met eko-toerisme en eko-ontwikkeling nie en dit hoort eenvoudig nie hier nie, sê hy.
Aangesien die munisipaliteit eiendom besit in die prospekteergebied, naamlik die plaas Weikrans, waarop Raphuti geleë is, en Leeupoort Vakansiedorp reg langs Weihoek, ook ‘n prospekteereiendom, geleë is, het ook die dorpsraad gevestigde belange wat deur hierdie prospekteeraansoek geraak word.
Dit word dus verwag dat die munisipaliteit, vanweë residensiële areas binne die prospekteergebied en sy Spatial Development Framework se eko-toerisme strook, ook sal beswaar maak teen die moontlikheid van mynbedrywighede in die gebied. 
Enige persoon wat kommentaar wil lewer oor die prospekteeraansoek kan mev E Zietsman by die Dept van Mineraal en Energie se Direktoraat van Minerale Beheer kontak by telefoonnommer 015 287 4769 of faksnommer 015 287 4706/4729 voor middel-Maart. Die posadres is Privaatsak X9467, Polokwane. Johan van Rooy, een van die hoofbeswaarmakers, kan gekontak word op 072 435 4320.